Sự phục hồi của nền kinh tế toàn cầu sau đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy các ngành công nghiệp phát triển trở lại. Nhu cầu sản xuất tăng cao đã kéo theo giá của hàng loạt các nguyên liệu thô bị cuốn vào chu kỳ tăng rất mạnh. Trong đó, tiêu biểu phải kể đến là giá của quặng sắt và thép, hai mặt hàng có sức ảnh hưởng lớn tới những trụ cột kinh tế của bất kì quốc gia nào.

Trong 12 tháng vừa qua, giá quặng sắt đã tăng 150%, hoàn toàn vượt trội so với mức tăng của vàng hay chỉ số S&P 500 của Mỹ. Nhiều nhà đầu tư đặt ra câu hỏi cho sự tăng giá chóng mặt này. Giá quặng sắt trên sở Singapore đóng cửa ngày 20/05 giao dịch ở mức 195,38 USD/tấn. Trên sở Đại Liên, giá quặng sắt đang giao dịch ở mức 177 USD/tấn.

Các yếu tố ảnh hưởng tới giá của quặng sắt

Giá của quặng sắt cũng như bất kì loại hàng hoá nào khác, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các tác động cung cầu.

Quặng sắt là nguyên liệu chính để chế tạo thép, vật liệu quan trọng đối với ngành xây dựng, bất động sản, công nghiệp sản xuất ô tô, năng lượng sạch. Do đó, nhu cầu sản xuất tăng, khiến cho giá của thép cũng tăng và ảnh hưởng trực tiếp tới giá của quặng sắt.  Hiện nay, Úc là quốc gia có trữ lượng quặng sắt lớn nhất thế giới, đồng thời cũng là nước có sản lượng khai thác và xuất khẩu lớn nhất, chiếm 53% toàn thế giới. Brazil cũng là một nước xuất khẩu lớn với tỉ trọng 24%. Nên sản lượng khai thác và xuất khẩu ở hai quốc gia này ảnh hưởng trực tiếp tới giá của quặng sắt và thép. Trong khi đó, Trung Quốc vừa là nước tiêu thụ lớn nhất cũng vừa là nước nhập khẩu lớn nhất, với tỉ trọng lần lượt là 57% và 68%.

Các động thái căng thẳng giữa Trung Quốc và Úc với hàng loạt các mức thuế quan được áp dụng cũng gây ra lo lắng đối với nguồn cung. Điều này sẽ được nhìn thất rõ ràng ở Trung Quốc, khi mà các doanh nghiệp nhà nước hay tư nhân đều không muốn đi ngược lại chính sách chung của chính phủ. Tại thời điểm các nhà ngoại giao Trung Quốc liên tục công kích phía Úc, các doanh nghiệp Trung Quốc sẽ buộc phải tìm tới các nguồn cung quặng sắt khác và khiến giá bị đẩy lên cao hơn.

Trong năm 2020, nguồn cung bị hạn chế vì các mỏ phải tạm dừng hoạt động do tác động của đại dịch Covid mà các quốc gia ban hành lệnh giãn cách xã hội nghiêm ngặt, đến năm 2021, khi nền kinh tế phục hồi, lượng tiêu thụ thép tăng mạnh trên toàn cầu. Theo báo cáo của Bộ Công nghiệp, khoa học, tài nguyên và môi trường Úc, vào cuối tháng 3 vừa qua, giá sắt chủ yếu được thúc đẩy bởi nhu cầu cao từ phía Trung Quốc và những lo ngại về thiếu hụt nguồn cung ở Brazil.

Trung Quốc là nước sản xuất và xuất khẩu thép lớn nhất trên thế giới, và trước nhu cầu về thép tăng đột biến trong năm nay, Trung Quốc cũng đẩy mạnh nhập khẩu quặng sắt và làm cho giá quặng sắt cũng tăng đột biến trong năm nay.

Thêm vào đó, giá thép tăng mạnh đã khuyến khích các nhà máy sản xuất thép ồ ạt để nắm bắt cơ hội tăng lợi nhuận, đồng thời sẵn sàng mua vào quặng sắt để tăng năng suất.

Diễn biến giá thép hiện nay

Gía quặng sắt đã tăng lên mức cao nhất trong gần một thập kỉ, ở mức 223 USD/ tấn vào ngày 12/5 vừa qua. Một vài phiên gần đây, đà tăng của quặng sắt bắt đầu bị chững lại và giảm chủ yếu do giá thép Trung Quốc đã giảm 10 ngày liên tiếp. Chính phủ nước này bắt đầu can thiệp sâu hơn vào việc kiềm chế đà tăng nóng của giá thép. Cụ thể, các cơ quan chính phủ Trung Quốc đã tiến hành một cuộc khảo sát chung tại các nhà máy thép ở Hà Bắc vào đầu tuần này. Các công ty thép tại Đường Sơn và Thượng Hải cũng được yêu cầu duy trì một mặt bằng giá tốt hơn. Đồng thời, chính phủ Trung Quốc cũng lên kế hoạch đóng cửa một số nhà máy sản xuất thép lạc hậu, và hạn chế sản lượng thép để đạt mục tiêu trung hoà carbon.

Tại châu Âu, giá các loại thép nhập khẩu như thép cuộn cán nóng và cuộn cán nguội đều tăng trung bình 50 EUR/tấn, dao động quanh mức 1045 EUR và 1220 EUR/tấn. Trong khi, giá thép cây tăng mạnh 70 EUR lên khoảng 705 EUR/tấn.

Chiều ngược lại, vào lúc 9h30 sáng nay trên Sở giao dịch Hàng hóa Thượng Hải, giá thép cây tiếp tục hạ xuống, với mức giảm khoảng 0,7 USD/tấn về mức 800 USD/tấn. Giá thép cuộn cán nóng giảm 4,3 USD/tấn xuống còn 857 USD/tấn.

Trong khi đó, tại Việt Nam, trong ngày 19/5, nhiều công ty thép lớn trong nước đồng loạt thông báo tăng giá thép cuộn CB240. Tính từ đầu tháng 5 tới nay, giá loại thép này đã tăng trên 10%.

Cụ thể, giá thép CB240 của Công ty Thép Hòa Phát, Thép Thái Nguyên, Thép Miền Nam, Thép Úc và Thép Việt Mỹ đều niêm yết ở mức 18270 đồng/kg. Một số thương hiệu khác tăng với mức giá thấp hơn như Thép Việt Đức, Thép Kyoei hay Thép Pomina khoảng 18.110 đồng/kg.

Dự báo giá quặng sắt và thép tới cuối năm 2021

Khi giá sắt và thép tăng quá mạnh trong thời gian qua, yếu tố đầu cơ trong thị trường hàng hoá cũng dần tăng lên khi ngày càng có nhiều nhà đầu tư nhận ra cơ hội kiếm lợi nhuận nhờ đầu tư quặng sắt. Đợt giảm liên tiếp trong nhiều phiên gần đây rất có thể chỉ là một đợt giảm điều chỉnh của thị trường sau một thời gian dài tăng nóng.

Về phía nguồn cung, sản xuất quặng sắt vẫn tập trung cao ở một vài công ty chiếm tỷ trọng cao trong tổng sản lượng. Chi phí đầu vào cao vẫn là một rào cản đáng kể đối với các công ty mới muốn gia nhập thị trường. Các công ty này cũng có xu hướng cắt giảm quy mô trong những năm gần đây, nhằm giảm nợ và điều chỉnh sản lượng theo giá. Về phía cầu, cạnh tranh khốc liệt hơn mặc dù Trung Quốc vẫn chiếm lĩnh thị trường. Các nhà máy thép Trung Quốc cạnh tranh với nhau, để đảm bảo nguồn cung luôn sẵn có và tiếp cận các nguồn cung mới tiềm năng hơn.

Giá quặng sắt dự kiến ​​sẽ ở vẫn mức cao vào năm 2021. Các công ty khai thác lớn ở Úc đã lên kế hoạch tăng năng suất nhưng vẫn sẽ không đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu tăng mạnh trên toàn cầu. Do đó, tổng mức tăng trưởng sản lượng dự kiến ​​sẽ không để làm giảm giá quặng sắt một cách đáng kể. Vẫn có những yếu tố tích cực về nguồn cung hỗ trợ cho việc bình ổn giá quặng sắt từ giờ tới cuối năm khi dự báo cho biết sản lượng của Brazil dự kiến ​​sẽ phục hồi trở lại mức bình thường bằng vào năm 2021.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rủi ro tồn tại. Hai nguồn cung cấp quặng sắt lớn nhất là Tây Úc và Brazil – đều bị ảnh hưởng bởi gián đoạn sản xuất và vận chuyển do các điều kiệnthời tiết khắc nghiệt: như những trận mưa lớn làm gián đoạn các hoạt động ở Brazil, và hoạt động lốc xoáy ảnh hưởng đến các chuyến hàng xuất khẩu từ Úc. Những sự kiện này có khả năng làm giá của quặng sắt tăng cao trong năm nay.

Vì thế sự tăng giảm của giá sắt và thép không thể nhận định trong ngắn hạn, mà buộc các nhà đầu tư phải theo dõi tình hình các nước lớn trong chuỗi cung cầu và diễn biến giá của các phiên sắp tới để có một cái nhìn chắc chắn hơn.

Phạm Vũ Thủy Tiên

Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV)