Kết thúc phiên giao dịch đầu tuần qua (16/6), giá dầu đậu tương CBOT kỳ hạn tháng 7 chính thức chọc thủng 1.200 USD/tấn, đồng thời thiết lập mức cao kỷ lục trong gần hai năm qua. Nối tiếp đà tăng mạnh từ phiên cuối tuần trước, giá mặt hàng này đã đạt mức trần tại sàn CBOT. Liệu đà này sẽ kéo dài bao lâu? 

Cú tăng giá bất ngờ 

Theo dữ liệu của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV), mặt hàng dầu đậu tương đang gây chú ý cho các nhà đầu tư trong hơn một tuần giao dịch trở lại đây. Đáng chú ý, chỉ trong hai phiên mới nhất, giá mặt hàng này đã tăng vọt 14% - một diễn biến hiếm thấy trên thị trường dầu thực vật, đồng thời bứt phá khỏi vùng đi ngang quanh 1.000 – 1.100 USD/tấn duy trì suốt hai tháng trước đó.

Ảnh 1. Diễn biến giá các mặt hàng đậu từ tháng 5/2025 đến nay

Điều đặc biệt là đợt tăng giá này diễn ra trong bối cảnh thiếu vắng các thông tin cơ bản có đủ động lực hỗ trợ thị trường có đà tăng vượt trội. Tuy nhiên, khi xem xét kỹ các yếu tố thị trường, có thể nhận thấy một số động lực tiềm ẩn đã góp phần dẫn dắt giá tăng mạnh trong thời gian ngắn.

Cuối phiên giao dịch ngày thứ Sáu tuần trước (13/6), cuộc xung đột leo thang giữa Israel và Iran đã làm chấn động thị trường tài chính, đặc biệt là thị trường dầu thô. Giá hai mặt hàng dầu thô Brent và dầu thô WTI tăng vọt và đạt mức tăng trong ngày lớn nhất kể từ tháng 3/2022. Trong đó, giá dầu Brent đã vượt mốc 74,23 USD/thùng, tăng 7,02%; giá dầu WTI Mỹ tiến sát mức 72,98 USD/thùng, tăng khoảng 7,6% lên mức cao nhất trong hơn 4 tháng qua. Đặc biệt, trong phiên có thời điểm giá dầu tiệm cận ngưỡng 80 USD/thùng.

Ảnh 2. Diễn biến giá dầu WTI và Brent từ tháng 5/2025 đến nay

Dầu đậu tương là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất nhiên liệu sinh học (biodiesel) thường có xu hướng đồng pha với dầu thô. Khi giá dầu thô tăng, nhu cầu về nguyên liệu thay thế như dầu diesel cũng được thúc đẩy, từ đó kéo theo đà tăng của các hợp đồng tương lai dầu đậu cùng với các loại dầu thực vật khác.

Ngày 13/6, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) đã đề xuất tăng lượng nhiên liệu sinh học mà các nhà máy lọc dầu phải pha trộn vào hỗn hợp nhiên liệu của nước này trong hai năm tới ở mức 5,61 tỷ gallon trong năm 2026 và 5,86 tỷ gallon vào năm 2027, cao hơn nhiều so với mức 3,35 tỷ gallon được đặt ra cho năm nay. Kế hoạch của EPA vượt xa các dự đoán trước đó của thị trường và tác động tích cực đến giá dầu đậu tương.  

Nhu cầu tiêu thụ dầu đậu tương nội địa của Mỹ được dự đoán tăng trong niên vụ 2025-2026, trong đó, lượng dầu đậu dùng cho sản xuất nhiên liệu sinh học sẽ tăng lên tới 19,5 triệu tấn. Đây là mức sử dụng rất lớn, cho thấy chính sách thúc đẩy nhiên liệu sinh học đang tác động mạnh mẽ đến cơ cấu tiêu thụ dầu thực vật ở quốc gia này.

Thêm vào đó, xuất khẩu dầu đậu của Mỹ đang được dự báo tăng, khi Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) điều chỉnh lượng xuất khẩu dầu đậu tương của Mỹ niên vụ 2024-2025 thêm 100.000 tấn so với dự báo trước đó, lên thành 1,3 triệu tấn. 

Tiếp tục duy trì giá chờ tín hiệu thị trường

Nhận định về diễn biến của thị trường đậu tương trong thời gian qua, ông Dương Đức Quang - Phó Tổng Giám đốc MXV cho biết từ giữa tháng 3, giá mặt hàng dầu đậu tương đã bắt đầu bắt đầu phục hồi nhẹ sau chuỗi giảm sâu trước đó. Tuy nhiên, các nhà đầu tư thực sự bất ngờ trước tốc độ tăng vọt giữa hai phiên giao dịch ngày 13 và 16/6, đồng thời liên tục phá vỡ các mốc kháng cự quan trọng ở 1.060 USD/tấn, 1.085 USD/tấn và mức 1.150 USD/tấn để xác lập vùng đỉnh mới.

Ảnh 3. Ông Dương Đức Quang - Phó Tổng Giám đốc MXV

Như đã phân tích ở trên, giá dầu đậu tăng là nhờ hiệu ứng từ giá dầu thô tăng đột biến, nghĩa là giá dầu đậu đang chờ diễn biến của dầu thô. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu tác động lên giá dầu thô chỉ hỗ trợ trong ngắn hạn. Về dài hạn, yếu tố cung cầu mới đóng vai trò quyết định diễn biến. Do đó, nhiều khả năng dầu thô sẽ sớm giảm trở lại về vùng dưới 65 USD/thùng, giá dầu đậu nhiều khả năng cũng sẽ điều chỉnh theo do mất đi lực đỡ quan trọng.

Bên cạnh đó, sản lượng dầu đậu hiện nay ngày càng tăng, gây áp lực lên giá. Theo dữ liệu của USDA công bố vào tháng 6, lượng đậu tương ép dầu tại nước này niên vụ 2025-2026 được dự báo đạt mức cao kỷ lục 2,49 tỷ giạ, không thay đổi so với dự báo tháng trước và tăng 70 triệu giạ so với niên vụ 2024-2025. 

Còn số liệu từ Hiệp hội các nhà chế biến dầu quốc gia Mỹ (NOPA), sản lượng ép đậu tương của các nhà máy thành viên trong tháng 5 đạt kỷ lục 187,9 triệu giạ (5,11 triệu tấn), cao hơn mức kỳ vọng 183 triệu giạ (4,99 triệu tấn), và là mức ép cao nhất từng ghi nhận cho tháng 5 và cao thứ 8 trong mọi tháng từ trước đến nay.

Ảnh 4. Sản lượng ép dầu đậu tương

Thêm vào đó, mức giá ổn định của khô đậu và đậu hạt thể hiện tình trạng cung cầu nội tại thực tế chưa có nhiều thay đổi đột biến, từ đó càng tăng thêm nghi ngờ về đà bền vững của giá dầu đậu.

Như vậy, những yếu tố hỗ trợ giá tăng mạnh mẽ trong hai phiên vừa qua phần nhiều đến từ yếu tố chính sách và thị trường năng lượng hơn là cung – cầu nội tại. Những yếu tố này có thể dễ bị điều chỉnh và biến động. Để giá dầu đậu tương có thể duy trì ở mức cao, thị trường cần thêm các yếu tố củng cố để xác lập mặt bằng giá mới, hoặc điều chỉnh tích lũy sau pha tăng nóng. 

MXV đồng ý với một số phân tích cho rằng cuối tháng 6 đang đến gần và vào ngày 31 tới, thị trường sẽ có báo cáo về tồn kho quý, diện tích gieo trồng và các ước tính chính xác hơn về năng suất và quy mô vụ mùa đậu tương. Ngoài các yếu tố địa chính trị, không có lý do rõ ràng nào để giá dầu đậu tương tăng. Hơn nữa, theo tính chất mùa vụ, Trung Quốc thường không mua đậu tương Mỹ vào thời điểm này và cũng sẽ không mua vào cho tới khi có được mức thuế suất dễ chịu. Hiện nay, Nam Mỹ là lựa chọn ưu tiên của các doanh nghiệp Trung Quốc. Do đó, nhiều khả năng giá nhóm hàng họ đậu, trong đó có dầu đậu tương sẽ sớm suy yếu trong thời gian tới.

Hoàng Phú